00:05

C - DYWEDWCH YCHYDIG AMDANOCH CHI EICH HUN.

Esther yw fy enw. Symudais i Gymru i astudio, i wneud gradd meistr mewn rheoli prosiectau. Gorffennais y cwrs yn 2020. Mae gen i dri o blant. Maen nhw i gyd yma. Mae gen i blentyn 8 oed a phlentyn 3 oed. Ganwyd y plentyn 3 oed ar ôl i mi symud i Gymru.

00:33

C - SUT BETH OEDD TYFU I FYNY YN NIGERIA?

Cefais fy ngeni yn Kano, yng ngogledd Nigeria. Mae fy rhieni'n dod o dalaith Kogi, sy'n cael ei ystyried yng ngogledd canolbarth Nigeria. Pan oeddwn i'n tyfu i fyny yn rhan ogleddol Nigeria, roeddwn ni'n ddiymffrostgar, roedd yr awyrgylch yn un tawel iawn. Rydyn ni'n chwarae ond... mae'r rhan ogleddol yn Fwslemaidd ac maen nhw'n grefyddol iawn. Dydyn nhw ddim eisiau plant yn rhedeg o gwmpas nac yn chwarae'n ormodol. Mae plant yn treulio llawer o amser yn cael eu hyfforddi mewn dosbarthiadau, neu gyda'u rhieni. Yng ngogledd Nigeria mae hawl i ddyn gael bedair o wragedd, mae hawl i Fwslemiaid wneud hyn, ond mae pawb yn byw yn yr un tŷ a does dim hawl i neb arall weld ei wraig... felly maen nhw i gyd yn yr un tŷ gyda'r plant a dydyn nhw ddim yn cael gweld unrhyw un ar wahân i'w gŵr. Felly, rydych chi'n tyfu i fyny yn fwy o fewn eich teulu neu rydych chi yn yr ysgol neu rydych chi yn y dosbarthiadau Mwslimaidd neu bethau felly. Felly mae'n eithaf tawel byddwn i'n dweud.

02:17

C – PA RANNAU O DDIWYLLIANT NIGERIA SYDD FWYAF PWYSIG I CHI?

Wel, rydyn ni'n pregethu undodau felly mae pob diwylliant yn bwysig yn eu ffyrdd eu hunain oherwydd bod yr amrywiaeth yn dod â phawb at ei gilydd… Yn y rhan ogleddol, rydyn ni'n gweld pawb fel un. Rydyn ni eisiau gwerthfawrogi unigrywiaeth pawb, felly rydyn ni'n tueddu i beidio â gwahaniaethu, rydyn ni'n dueddol o beidio â bod, "o, mae'r cyfan yn ymwneud â mi", cyn belled â'ch bod chi'n fod dynol. Dywedwch er enghraifft, rydych chi'n fenyw Igbo, cyn belled â'ch bod chi'n gallu siarad Hausa, sy'n iaith o'r gogledd, rydyn ni'n eich derbyn chi. Rydych chi'n cael eich gweld ar unwaith yn rhan ohonom ni.

03:00

C - SUT MAE'R CYFARCHION YN GWEITHIO YNO?

Os ydych chi'n mynd i mewn i dŷ, fel rydw i'n dweud mae'n ardal Fwslemaidd, er fy mod i'n Gristion pan fydd rhaid i mi fynd i mewn i dŷ byddwn i'n dweud “Salam, heddwch i'r tŷ hwn”. Mae'n bwysig fy mod i'n dangos fy mod i'n credu yn yr hyn y maen nhw'n credu ynddo, felly rydw i'n cyfarch. Yn Hausa rydw i'n defnyddio'r cyfarchiad “Ina kwana, ina gaji ya”, sy'n gyfarchiad arferol, sydd ddim canolbwyntio ar sut mae'n rhaid i mi ddangos parch, oherwydd bod Alhaja yn hŷn na mi, felly dydw i ddim yn penlinio ar y llawr i ddangos parch, na, rydw i'n dangos parch drwy ei chyfarch hi, felly rydyn ni'n gwybod ein bod ni'n dangos parch yn y lle cyntaf.

04:01

C – FELLY A OES RHAID I CHI FYND AR Y LLAWR O FLAEN YR HYNAFGWYR?

Na, nid o ran yr Yorwba, ond mae rhai rhannau gogleddol sy'n gwneud hynny, ond nid o reidrwydd, na.

04:14

C - BETH YDYCH CHI'N EI GOLLI AM NIGERIA?

Roedd pob person arall a ddaeth yma yn dweud eu bod nhw wedi cael bwyd wedi ei anfon atyn nhw (?), ond o ran bwyd y rhannau gogleddol, does gyda chi ddim miyan kuka yn y lle yma o hyd, does gennych chi ddim tuwo yn y lle yma... ai penwythnos yma welais i dros YouTube sut allwn ni wneud i reis tuwo, tuwo shinkafa, gyda reis, mae'n haws gweld y bwyd diwyllianol i gyd yma, ond dydych chi ddim yn gweld masa, rydyn ni'n dal i chwilio am bethau fel masa... rydyn ni'n gallu eu gweld nhw fan hyn, maen nhw jest yn anodd eu cael. Felly, credwch chi fi, mae tyfu i fyny gyda'r bwyd hynny ac yna methu eu cael, mae'n allweddol, mae'n bwysig i mi ddweud fy mod wedi colli'r rhan honno hefyd. [CYFWELYDD - BETH YW MASA?] Mae wedi'i wneud gyda reis, mae fel cacen, cacen reis. Os ydw i eisiau egluro sut mae'n cael ei wneud, yna bydd angen i ni gael nwy yma ac i mi ddechrau dangos sut mae'n cael ei baratoi. [CYFWELYDD – BETH YW MIYAN KUKA?] Mae'n gawl… Felly beth ydych chi'n galw'n gawl nawr, rydych chi'n ei alw'n saws, on'd ydych chi? Ie, saws, iawn, felly mae'n saws, ond dyw e ddim yn saws, mae'n gawl i ni [CHWERTHIN]. [CYFWELYDD - O BETH MAE'N CAEL EI WNEUD?] Mae Kuka, yn goeden sy'n cael ei phlannu, mae fel llysieuyn. Mae'n gawl llysiau.

05:54

C – BETH YDYCH CHI'N HOFFI FWYAF AM FYW YNG NGHYMRU?

Yng Nghymru?... Iawn, fe ddes i yma i astudio fel y dywedais, a fy rhan orau o fyw yng Nghymru oedd pan symudais i Gwm Rhondda, i fyny yn Nhonypandy. Credwch chi fi. Fe wnaeth i mi deimlo ychydig am Nigeria lle, wyddoch chi, yn ddiwylliannol, rydyn ni'n gwybod popeth sy'n digwydd drws nesaf. Mae rhywun yn gallu pasio a dydych chi ddim yn gwybod beth sydd wedi digwydd. Hyd yn oed os yw rhywun yn cael ei dderbyn i’r ysbyty mae’n beth cymunedol, mae’n broblem i bawb. Felly rydyn ni'n cymryd tro, mae rhywun naill ai, rydw i'n eich galw chi, “Helo, rydych chi gartref a fyddech chi'n aros gyda nhw [y plant?], os gwelwch yn dda?” Naill ai, erbyn ichi ddod â’ch bwyd yn yr ysbyty (?), felly rwy’n gweld eisiau’r rhan honno, ond pan es i Gymru, cyn gynted ag yr oeddwn yn cyrraedd gyda fy stwff, daeth y bobl allan. “O, ydych chi'n newydd yma?” Dechreuodd fy nghymydog drws nesaf helpu i symud fy stwff y tu mewn, ac roedd hyn yn edrych yn debycach i Nigeria? Mae help o ddydd i ddydd wedi bod yn ddefnyddiol iawn. Ydy. Felly, byddwn yn dweud eu bod nhw'n gariadus iawn ac yn gymwynasgar.

07:12

C – BETH YDYCH CHI'N EI WNEUD I GAEL HWYL YNG NGHYMRU?

Dyna pam ddechreuon ni'r grŵp diwylliannol, fel ein bod ni ddim yn colli Nigeria. Rydych chi’n gweld y cyffro pan rydyn ni'n cwrdd â’n gilydd, rydyn ni fel ‘ooh’, mae pawb yma ac aethon ni nôl adref. Rydyn ni'n siarad ac yn siarad â chyffro. Wyddoch chi, mae bob amser yn gyffrous iawn ein gweld ni gyda'n gilydd fel hyn, felly dyna'r rheswm. Rydyn ni'n gwybod y byddai llawer o bobl wedi methu'r rhan honno felly fe ddechreuon ni'r grŵp diwylliannol. Dyna'r ‘Big Heart International Cultural Group.’

07:42

C – ALLWCH CHI DDWEUD YCHYDIG WRTHYF I AM Y DDAWNS DRADDODIADOL YN EICH LLWYTH?

Rydym yn ddiymffrostgar iawn, fel y dywedais. Dywedwch, os ydw i eisiau siarad am y briodas yn Hausa, mae'n canolbwyntio ar weddïo oherwydd maen nhw'n dod at ei gilydd ac mae'r person â gofal yn gweddïo ... mae'n syml iawn, dydyn ni ddim yn gwneud sŵn, dydyn ni ddim yn dawnsio, dydyn ni ddim yn canu. Rydyn ni'n canu ond gallwch chi wir weld ei fod yn amgylchedd tawel, dydyn ni ddim yn swnllyd. Mae pobl yn gwneud parti, mae'n rhaid i chi newid dillad, mae'n rhaid bod gennych chi iwnifform, dim... A'r rheswm y gofynnais yn gynharach am y grŵp diwylliannol arall am eu ffrindiau, yn yr achos yma mae eich ffrindiau yno gyda chi i gyd drwy'r amser, er enghraifft, os ydw i'n mynd i briodi, byddai fy ffrindiau o'm cwmpas, dim ond i'm hatgoffa eu bod nhw yma i mi, dydych chi ddim ar eich pen eich hun gyda hyn. Nid yn unig oherwydd fy mod i eisiau iddyn nhw fod ym mhobman, yn glanhau, yn cerdded, yn coginio. Dyma'r math o bobl rydyn ni hefyd, ar ôl i'r briodas ddod i ben, nhw yw'r rhai a fydd yn mynd â mi i dŷ fy ngŵr, nid ar unwaith, nid oherwydd iddyn nhw orffen y weddi y diwrnod hwnnw, byddaf yn nhŷ fy ngŵr, na, byddaf yn ei dreulio gyda nhw ac yna byddan nhw'n mynd â fi at fy ngŵr wedyn… Oherwydd ei fod yn ddyddiau crefyddol dydyn ni ddim yn caniatáu'r agosatrwydd hwnnw... rydych chi'n gwybod ei fod wedi dweud ei fod am eich priodi chi, iawn (?)? Rydych chi'n ei adnabod, ond dydyn ni ddim yn rhoi lle i'r agosatrwydd hwnnw, na, oherwydd mae'n rhaid iddo ddigwydd yn y ffordd y dylai fynd yn draddodiadol ac yn dawel gyda gweddïau… Os ydych chi eisiau siarad am ble mae fy rhieni o hynny wrth gwrs, mae rhestrau, byddwch yn prynu iam, byddwch yn gwneud hynny i gyd ond o ble cefais fy ngeni, a dyna Kano, na, na.

10:05

C – A YW PÊL-DROED YN RHAN BWYSIG O FYWYD YN NIGERIA?

Ie, ond mae'n ddrwg gen i ddweud fy mod i ddim yn hoffi pêl-droed. Ond o ran fy mechgyn, mae fy mab iau yn chwarae i Ddinas Abertawe. Mae fy mab hŷn hefyd yn chwarae pêl-droed yn Rhydaman. Roedd yn arfer chwarae i Ynys-hir. Hynny yw, mae fy ngŵr yn cefnogi Man Utd, ond hyd yn oed pan ddechreuon nhw wylio'r pêl-droed ddoe, es i'n syth i fy ystafell. Doedd yn ddim byd i'w wneud â mi oherwydd dydw i ddim yn hoffi pêl-droed. Mae'n ddrwg gen i ddweud, ond does gen i ddim diddordeb.

10:46

C – YDY PRIODASAU FEL ARFER YN CAEL EU TREFNU?

Ie, byddech chi'n dweud wedi trefnu, byddaf i'n cytuno â hynny oherwydd mae'n bwysig eich bod chi'n gwybod at bwy mae'ch plentyn yn mynd a bod yn siŵr y bydd hi'n cael ei gofalu amdan i. [CYFWELYDD - OES GWAHANIAETH RHWNG Y PRIODASAU CRISTNOGOL A’R RHAI MWSLEMAIDD?] Oes, wrth gwrs mae llwythi o wahaniaethau rhwng y Cristnogion a’r Mwslemiaid, ond eto, yn y diwedd, yr hyn sy’n bwysig i ddyn nodweddiadol o Hausa yw rydw i’n eich gweld chi fel fy nheulu... Os yw dyn neu fenyw Hausa, er enghraifft, rhaid i mi nodi fod menywod yr Hausas yn cael gofal da, does dim rhaid i chi weithio o reidrwydd, cyfrifoldeb y gŵr yw gweithio, yn enwedig gan fod eu crefydd yn dweud bod yn rhaid iddyn nhw gael eu diogelu, felly mae'n rhaid iddyn nhw aros gartref a chadw'n iach. Pe bawn i'n galw i weld menyw Hausa ... hyd yn oed os ydy hi'n ffrind, mae'n debyg y byddaf yn gweld ei llygaid yn unig. Ie, mae'n debyg y byddwn i. Mae hi wedi'i gorchuddio'n llwyr mewn hijab, ond wrth gwrs dwi'n gwybod mai hi yw fy ffrind oherwydd gwelais i hi i dŷ ei gŵr, felly dwi'n gwybod mai hi yw'r un. Felly, o ran crefydd hefyd, maen nhw'n hollol wahanol. Mae Cristnogion yn gwneud eu pethau Cristnogol, yn mynd i'r eglwys a hynny i gyd, mae'r Mwslemiaid yn gweddïo pum gwaith y dydd… Mewn undod rydyn ni'n dal i weld ein gilydd fel un.

C – DYNA'R HAUSA? FELLY GALLWCH FOD YN GRISTION NEU'N FWSLIM O FEWN YR HAUSA? YDY MATERION Y LLWYTH YN FWY PWYSIG NA CHREFYDD?

Ydyn, maen nhw'n bwysicach oherwydd eu bod nhw'n fath o undod a heddwch, ie.

12:47

Ffermio? Ie, maen nhw'n ffermio. Pa fath o fasnach maen nhw'n ffafrio? Ffermio. Mae fy rhieni'n dod o ogledd y canolbarth sy'n ardal ffermio, lle roedd fferm fy nhad-cu, doeddwn i ddim yn hoffi mynd yno. [CHWERTHIN]. Mae hi i fyny'r rhiw ac rydych chi'n cael eich deffro'n gynnar yn y bore ac yno rydych chi'n cario... Roeddwn i'n mynd i fyny'r rhiw, p'un a ydych chi'n ei hoffi ai peidio, mae'n rhaid i chi fod yn rhan ohono. Doeddwn i ddim yn hoffi’r rhan honno o gwbl, roedd hi’n rhan erchyll…Peidiwch â’m deffro a’m cael i ddechrau gwneud hynny, ond eto, mae’n rhaid i mi achos rydych chi'n rhan o'r teulu.

13:32

Ie, gweithgaredd hwyliog. Pan mae’n ddathliad Mwslemaidd…pan fyddwch chi’n lladd yr hwrdd, ffrio’r hwrdd, rydych chi eisiau ei gadw yn eich tŷ am fisoedd oherwydd mae wedi’i goginio yn dda… y cig…Byddwch chi'n gofyn i berson Mwslimaidd, “ble mae fy hwrdd os gwelwch yn dda”. Mae’n bwysig rhannu’r hwrdd. Dydych chi ddim yn edrych ymlaen at yr amser maen nhw’n ymprydio oherwydd dydych chi ddim eisiau cymryd rhan, rydych chi'n edrych ymlaen at pan nhw'n gwneud y 'sallah' mawr, fel y gallwch chi ofyn i'ch ffrindiau, “fy hwrdd”, oherwydd mae wedi'i wneud yn dda iawn, ie. O ran y dathliadau crefyddol, mae'r dathliadau Cristnogol hefyd, y Nadolig, y bwyd! Wyddoch chi, dwi’n cofio’n ôl wedyn, be wnes i golli fel plentyn, dwi’n cofio pan oedd fy mam, yn rhoi’r bwyd ar fy mhen ar hambwrdd, a byddwn i'n mynd i guro ar ddrws tŷ cymydog, “Rydw i wedi dod â’ch bwyd, Nadolig Llawen.” A bydd y cymydog yn ei roi i mi, rydych chi'n ei alw'n gast neu geiniog, pan fyddwch chi'n mynd i gnocio ar ddrysau eich cymdogion, a dydych chi byth yn dod â bwyd. Dw i'n cario bwyd ar fy mhen ac fe wnes i gnocio a dwi'n rhoi'r bwyd i ti a tithau'n rhoi arian i mi. Ond dyma ti’n curo fy nrws, ti’n dweud cast neu geiniog heb fwyd yn dy law, ti’n disgwyl arian... Dwi’n colli’r rhan yna, mae’n Nadolig… roeddwn i’n mynd at y cymydog honno achos roedd ganddi bethau da i’w rhoi, felly dwi’n gweld eisiau’r rhan yna wrth dyfu lan. Mae’n gyffrous gweld y cariad, dydy rhywun rhywun ddim yn teimlo, “O na dydw i ddim yn bwyta hyn.” Des i â bwyd, a gall y person ddod â bwyd hefyd, mae cyfnewid am fwyd bob amser, y rhan honno o'r dathlu.